بی آنکه ملاحظه کوچکی ابعاد را کرده باشیم از جمله موسساتی که اخیرا وارد عرصه نشر عمومی شده و برامور فرهنگی و ادبی تاثیر گذاشته اند می توان به بوشوبوکس (Buchu Books) کنگره نویسندگان آفریقای جنوبی، (Cosaw) کارفور پرس (Carrefour Press) اسنیل پرس (Snailpress) و ایداسا (IDASA) اشاره نمود. کلیپ تاون بوکس (Kliptown Books) ناشر قدرتمند صندوق بین المللی دفاع و کمک (International Defence and Aid Fund) که به لندن تبعید شد و دیدگاه های ای. ان. سی را در زمان تبعید بیان می نمود، مجددا به آفریقای جنوبی بازگشته است. همچنین در این دوره شاهد ظهور مجدد کتبی هستیم که برای کارکنان صنعت چاپ و نشر در نظر گرفته شده بودند: فرهنگ و زندگی کاری کوساتو (COSATU) پروژه سوادآموزی انگلیسی (English literacy Project) و فراگیری و تعلیم نشریات (learn and Teach Publications) در ماه مه 1989، پلیس امنیتی بموجب قانون امنیت داخلی در وضعیت اضطراری، (Internal Security Act during the State of Emergency) از موسسات انتشاراتی مخالف، بازدید بعمل آورد. موسسه انتشاراتی دیوید فیلپ پابلیشرز در طی 6 هفته چهار بار از سوی پلیس امنیتی مورد بازدید قرار گرفت. ناشران موسسات انتشاراتی راوان اسکوتاویل و نیز سایر ناشران، یورشهای مشابهی از سوی پلیس را گزارش نمودند.طی این بازرسی ها تعداد قابل ملاحظه ای از کتب بنا به میل پلیس و بدون کسب مجوز از سوی دادگاه، توقیف شدند.
در این شرایط بود که انجمن ناشران مستقل آفریقای جنوبی (IPASA) در نوامبر 1989 تشکیل گردید و هدف آن حمایت دو جانبه و مشاوره با ناشرانی بود که منافع و مصالح آنها توسط انجمن های تجاری موجود مورد حمایت قرار نگرفته بود.
هنگامیکه به پیشنهاد و تشویق ای. ان. سی برنامه تحریمات همه جانبه علیه آفریقای جنوبی به اجرا درآمد، کتب در مقایسه با سایر کالاهای وارداتی کمتر تحت تاثیر قرار گرفتند اگر چه تعدادی از ناشران خارجی که عمدتا آمریکایی بودند، از عرضه کتاب به آفریقای جنوبی و یا معامله با این کشور سرباز زدند. کتابفروشان و بخصوص آنهایی که درزمینه فروش کتب علمی و دانشگاهی فعالیت می کردند، از آثار این برنامه بشدت آسیب دیدند، در حالیکه ناشران داخلی، تنها اندکی دچار زیان شدند.در این خصوص که ایا اصل تحریم کتب با اصل جریان آزاد کتب و اطلاعات تناقض دارد یا خیر، بحثهای فراوانی صورت پذیرفت. در پایان، کمیته اجرایی ای. ان. سی در ماه مه 1989 در لوزاکا چنین تصمیمگیری نمود.
ما از جریان رو به رشد واردات محصولات، مصنوعات و اندیشه های فرهنگی بداخل کشور خویش حمایت می کنیم تا این موارد بسادگی و به راحتی در دسترس اقشار مختلف جامعه قرار گیرند. مااز انتشار و پخش تمام محصولات، مصنوعات و اندیشه های فرهنگی که به نوعی به تلاش بیشتر برای رسیدن به دموکراسی منجر شده و باعث ارتقای ارزشهای انسانی و دموکراتیک در برابر ارزشهای ظالمانه و واپس گرایانه و اندیشه های ضد انسانی گردد، حمایت می کنیم. این محصولات فرهنگی، کتب، روزنامه ها، مجلات، تولیدات صوتی و تصویری و محصولاتی را شامل می شوند که در خارج از افریقای جنوبی تهیه می شوند. (ماده 6-2)
صرفنظر از آندسته از ناشرانی که در بالا از آنها نام برده شد، ناشران دیگری نیز در اواخر دهه 80 درزمینه چاپ و نشر ظهور نمودند که از آن جمله می توان به استروئیک Struik، تافلبرگ Tafelberg، هیومن لندروسو Human & Russean (THR) پنگوئن و دان نلسون اشاره نمود. در این میان استروئیک بعنوان بزرگترین ناشر عمومی در آفریقای جنوبی، در تهیه کتب مرجع و نیز کتب عمومی مصور و زیبا تبحری خاص دارد. تافلبرگ و هیومن اندرروسو (THR) از جمله مهمترین ناشران زبان آفریکانس بشمار می آیند (Etienne Van Heerden and karel Schoeman) که در زمینه چاپ آثار داستانی، عمومی و کتب کودکان، فعالیت می کنند. انتشارات سادنژن بوکس نیز که در این زمان ظهور نمود در زمینه چاپ تاریخ علوم طبیعی و سایر کتب مرجع تلاش می نمایند. در این میان انتشارات پنگوئن نیز با نام تجاری لانگمن پنگوئن فعالیت نموده و با برخورداری از فهرست کتب مخصوص به خود مستقل از بریتانیای کبیر، به حرفه نشر می پردازد. دان نلسون نیز به عنوان یکی دیگر از موسسات انتشاراتی، به چاپ کتبی در زمینه های ورزش، آشپزی و صنایع خانگی می پردازد.
قبل از سال 1970، تقریبا تمام کتب کودکان، از کشورهای دیگر به آفریقای جنوبی وارد می شد. اما با فرارسیدن سال 1993، کتب برجسته داخلی در زمینه ادبیات کودکان، که منعکس کننده شرایط یک جامعه چند فرهنگی بوده و بصورت مشترک در بریتانیا و ایالات متحده بچاپ رسیده و به سایر زبانها نیز ترجمه شده اند. توسط تافلبرگ هیومن و روسو دان رتیف گاراموند ماسیکومیلر لانگمن، انتشارات دانشگاه آکسفورد ردوان پرس، اسکوتاویل، بوشوبوکس و دیوید فیلیپ چاپ شده اند.
در خصوص نویسندگان کتب مربوط به جوانان می توان از لسی بیکLasley Beake ، دایان کیس Dianne Case، پایتر گروبلار Pieter Grobbelear، فردالیند Freda Linde، مارتا مارتنز Maretha Meartens، جنی سید Jenny Seed، سیسلی ون استراتن Cicely van straten و میشل ویلیامز نام برد. از جمله نویسندگان و طراحان کتب تصویری می توان Padoly Beuma، کوراکوئتزی Cora Coetzee، نیکی دالی Niki Daly، جرمی گریمیسدل Jeremy krimsdell، کاترین هریز Katrinne Harries ، وندی هارتمن Wendy Hartman جسینا ام لوف Gcina Mhlophe مارگرت پولند Marguerite polande، فیلس سیوری Phyllis Savory، دیان استیووارت Dianne Stewart، و مارجوری ون هیرون Marjorie Van Heerden یاد کرد.
در زمره ناشران پیشرو در عرصه کتب علمی تا سال 1990 می توان انتشارات دانشگاه آکسفورد لکسیکون Lexicon (قبلا مک گراوهیل) ون شایک (که به یکی از شرکتهای فرعی ناسیونال پرس تبدیل شد.) انتشارات دانشگاه های ویت واترز رند و ناتال، بارورث، جوتا دیوید فیلیپ و راوان پرس را برشمرد. کتبی که توسط این موسسات انتشاراتی به چاپ رسیده است. به علوم اجتماعی، حقوق و حسابداری محدود می شود. شایان ذکر است که اکثر کتب علمی و فنی، کتبی هستند که از سایر کشورها وارد می شوند.
شرکتهای بزرگ چند ملیتی مانند هارپر کالینز، رندم سنچری (بعدها رندم هاوس) پن مک میلان، مک دونالد پرنل و جان ویلی در اوایل دهه 90 بیشتر بعنوان توزیع کنندگان کتاب فعالیت کرده اند تا بعنوان ناشر.
همانطور که قبلا نیز ذکر شد 75 تا 80 درصد مجموع بازار خرده فروشی به کتب آموزشی مربوط می شود. به ترتیب میزان فروش می توان ناشران کتب آموزشی را بصورت زیر معرفی کرد:
ناسپرز Naspers، ادوکوم Educum، هم دو جاگر Haum Dejager، جوتا شاتر اند شوتر و ماسکیومیلر لانگمن احتمال می رود که این رده بندی بصورت قابل ملاحظه ای تغییر یابد زیرا ناشران چند ملیتی دیگری چون هینمن ـ سنتور، انتشارات دانشگاه آکسفورد، و مک میلان و نیز ناشران دیگری که اکنون می توانند ازادانه فعالیت نمایند و چیزهای زیادی نیز برای عرضه دارند بتدریج وارد صحنه شده اند.
1990 و پس از آن
از هنگامیکه رئیس جمهور، اف دابلیو دو کلارک (F.W. de Klerk) در فوریه 1990، آن نطق سرنوشت ساز را ایراد کرد و نلسون ماندلا و دیگر رهبران سیاسی را آزاد ساخته و پایان آپارتاید و آغاز دوره جدید اصلاحات را اعلام نمود تغییرات عمده ای بوجود آمده است. امروزه تمامی ناشران خود را در محکوم نمودن آپارتاید، آزاد می بینند. ناشران مخالف (اپوزسیون) سابق، امروزه بیشتر در زمینه تجدید قوای خویش و ورود به بازار کتب آموزشی که قبلا از آن اخراج شده بودند، فعالیت دارند. درحال حاضر دولت در زمینه آموزش کودکان سفید پوست در مقایسه با آموزش کودکان سیاه پوست، 24/4 برابر بیشتر هزینه می کند ولی انتظار می رود که این تبعیض تا پایان قرن از بین رفته و یا دست کم به پایین ترین مقدار خود برسد. اغلب ناشران در انتظار اعلام برنامه های درسی جدید، و نظام آموزشی یکپارچه آینده از سوی اداره آموزش ای. ان. سی. و دولت می باشند. شرکتهای چند ملیتی نیز درحال بازگشت به کشور می باشند، اما سختگیری های سیاسی و وضعیت مایوس کننده اقتصادی، آنها را موقتا بی انگیزه ساخته است. بطور کلی، نویسندگان و ناشران در پی یافتن مضامین جدیدی هستند تا آنها را در یک جامعه عادی شده ارائه دهند. سه انجمن متعلق به ناشران انجمن ناشران آفریقای جنوبی انجمن بین المللی توزیع کنندگان کتاب و انجمن ناشران مستقل آفریقای جنوبی بر آنند تا بعنوان سازمانی واحد تحت عنوان انجمن ناشران آفریقای جنوبی (PASA) به فعالیت های خویش ادامه دهند. آنها می باید از عهده حل مسائلی اضطراری چون عملکرد های انحصار گرایانه گروه گالوی کتابفروشان و ناشران سی. ان. ای که به تقاضا برای تخفیف بیشتر می انجامد و کارتل ایجاد شده از سوی کارخانجات بزرگ کاغذ سازی یعنی ساپی و موندی که در مجموع 70 درصد از جنگلها را در مالکیت خویش دارند، برآیند.
درآوریل 1990 سوزان روت جوبرت (Susan Rutt, Joubert) مطالب زیر را در مورد وضعیت کنونی بیان نمود:
وضعیت فعلی نشر را در آفریقای جنوبی، در نقطه عطف خود قرار دارد. حتی در میان موفق ترین ناشران تجاری نیز این احساس وجود دارد که این صنعت در حال تغییر است. آینده نشر در آفریقای جنوبی را باید در حوزه های تنوع و کیفیت کتب درسی، کتب سواد آموزی کتابهای مربوط به خوانندگان جدید، کتب متنوع فرهنگی و کتب زبان بومی (که امید می رود قیمت مناسب و توزیع وسیعی داشته باشند) جستجو نمود.
در فوریه 1993، از سوی رئیس، اف دابلیو دو کلارک (با موافقت ای. ان سی) زمان تبیین قانون اساسی جدید، انتخابات عمومی و تعیین دولت موقت اعلام گردید. دوران هیجان انگیزی فرا روی آفریقای جنوبی است.
این سری مقاله را با سخنانی از نلسون ماندلا، به پایان می بریم:
دیدگاه ای. ان. سی آن است که مباحثه و ابراز مخالفت یک حق طبیعی بشمار آمده و می باید ترویج یابد. ما تعهد خویش به آزادی بیان را مورد تاکید قرار می دهیم ما طرفدار بحث آزاد، مطرح شدن دیدگاه های مخالف و انتخابات ازاد هستیم و سانسور کنندگان جدید نخواهیم بود. ما مایلیم از اعمال سرکوب دولتی جلوگیری نموده و به نوعی بعنوان سانسور کنندگان خویش عمل نماییم.
لیکن، گرچه ما خود را در برابر آزادی اجتماعات، آزادی بیان و غیره مسئول می دانیم به این مطلب نیز آگاهیم که این آزادی ها هیچگاه بطور مطلق نخواهد بود. این آزادی ها فقط در چارچوب قانون اساسی وجود دارند ما گفته ایم اجازه تبلیغ نژاد پرستی را نخواهیم داد. تخطی از این اصل، مساله ای است که با آن نه ازطریق سانسور، بلکه ازطریق دادگاه و پیگیری های حقوقی برخورد خواهد شد و من صمیمانه امیدوارم که در آفریقای جنوبی آزاد، هیاتی موسوم به هیات سانسور نداشته باشیم.
